Rewitalizacja zabytkowego zespołu urbanistyczno-architektonicznego - osiedle Kolonia Zgorzelec w Bytomiu

"Rewitalizacja podobszaru 19- Bytom Zabytkowe osiedle Kolonia Zgorzelec - poprzez zaprojektowanie i wykonanie remontu budynków położonych przy ul. Kolonia Zgorzelec 7, 10, 11, 12, 13, 14, 24, 25, 31, 32, 35" oraz "Zaprojektowanie i wykonanie nowego zagospodarowania terenów zlokalizowanych w Bytomiu przy ul. Kolonia Zgorzelec".
Kolonia Zgorzelec, jedno z najstarszych osiedli w Bytomiu, przeszła w ostatnich latach gruntowną rewitalizację, która przywróciła jej dawny blask, a jednocześnie dostosowała do współczesnych potrzeb mieszkańców.
Rewitalizacja zabytkowego osiedla Kolonia Zgorzelec to kompleksowy projekt, którego celem było ożywienie zdegradowanej części miasta oraz nadanie mu nowych funkcji poprzez poprawę standardów mieszkaniowych i podniesienie jakości życia mieszkańców.
Kolonia Zgorzelec to osiedle, które powstało w Bytomiu na przełomie XIX i XX wieku (1897-1901), kiedy to miasto przeżywało intensywny rozwój związany z przemysłem węglowym i hutniczym. Wówczas wzniesiono tu zabudowania, które miały służyć jako domy dla rodzin pracowników huty żelaza „Hubertus", później znanej jako huta „Zygmunt”. Styl architektoniczny tych budynków jest charakterystyczny dla epoki, z elementami neorenesansowymi, a także budowlami o funkcji mieszkalnej i przemysłowej. Przez lata, po zamknięciu pobliskiej huty, Kolonia Zgorzelec zaczęła podupadać. Wysokie koszty utrzymania starych budynków oraz zaniedbanie ze strony ówczesnych właścicieli sprawiły, że wiele z nich popadło w ruiny. Wciąż jednak zachowały się tutaj cenne ślady dawnej zabudowy, które stanowią nie tylko wartość historyczną, ale także kulturową. Osiedle wpisane jest do strefy „A” – ścisłej ochrony konserwatorskiej (wpis dotyczy układu urbanistycznego i budynków) oraz w strefach „K1” i K2” ścisłej i częściowej ochrony krajobrazu.
Inwestycja prowadzona w ramach rewitalizacji osiedla obejmowała kompleksowy remont 13 budynków wielorodzinnych, sukcesywnie wyłączanych z użytkowania nakazem PINB w latach 1999-2009 oraz obszar przestrzeni publicznych terenów zewnętrznych osiedla wraz z wykonaniem infrastruktury towarzyszącej budownictwu mieszkaniowemu. Objęte projektem, śląskie familoki zlokalizowane są przy ul. Kolonia Zgorzelec 7, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 24, 25, 27, 28, 32, 35.
W ramach remontu budynków przeprowadzono wymianę starych drewnianych stropów, które zastąpiono stropami gęstożebrowymi. Zakres robót obejmował m.in. wzmocnienie fundamentów, naprawę ścian, remont dachu i jego ocieplenie, wykonanie łazienek i wszystkich niezbędnych instalacji. Koniecznym było zrekonstruowanie całkowicie zniszczonych klatek schodowych, w których otworzono balustrady i stopnie. Kluczowym elementem renowacji było zachowanie oryginalnej architektury. Ceglane lica ścian, czerwona stolarka i żeliwne ankry (z niem. kotwy), które
w rzeczywistości spinały bryłę budynku to elementy znamienne dla zabudowy z początku XX wieku na Górnym Śląsku. Ceglane kamienice zostały pieczołowicie wyremontowane, przywrócono im oryginalny wygląd, a zarazem dostosowano do współczesnych wymagań technicznych
i energooszczędnych.
Renowacja Kolonii Zgorzelec to długotrwały proces, który objął nie tylko remonty budynków, ale również modernizację infrastruktury. Zaadaptowano przestrzeń publiczną dla potrzeb obecnych
i przyszłych mieszkańców - m.in. zbudowano chodniki, place zabaw, poprawiono jakość oświetlenia, utworzono miejsca rekreacji oraz zieleńce. Dodatkowo, na osiedlu pojawiły się nowe miejsca parkingowe, a drogi zostały poprawione, co znacząco wpłynęło na komfort komunikacyjny.
Zachowano historyczną formę osiedla, dbając o utrzymanie ładu przestrzennego poprzez wprowadzanie materiałów szlachetnych takich jak np.: kamień, drobna kostka betonowa, drewno, metal.
Całość prac przebiegała pod ścisłym nadzorem Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków
w Katowicach.
Dzięki pozwoleniu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zastosowano nowatorskie, dotąd niestosowane przez Gminę rozwiązanie, którym było utworzenie mieszkań dwupoziomowych
w rewitalizowanych budynkach. W efekcie realizacji projektu powstało łącznie 40 lokali mieszkalnych, 26 lokali dwupoziomowych i 14 jednopoziomowych. W 6 budynkach utworzono po 2 mieszkania dwupoziomowe. W pozostałych 7 budynkach utworzono po 4 lokale, 2 jedno i 2 dwupoziomowe.
Zgodnie z założeniami projektu, wyremontowane lokale zostały przeznaczone dla mieszkańców, którzy oczekiwali na lokale zamienne, np. po wykwaterowaniu z budynków o złym stanie technicznym, w trakcie gruntownych remontów nieruchomości, w których osoby te mieszkały, lub z powodu innych okoliczności wymagających ich czasowej relokacji.
Projekt pn.” Rewitalizacja podobszaru 19 – Bytom zabytkowe osiedle Kolonia Zgorzelec” współfinansowany był w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 – Poddziałanie Rewitalizacja obszarów zdegradowanych - OSI ( Obszar Strategicznej Interwencji). Pozyskane dofinansowanie to 27 254 272,76 zł z czego dofinansowanie z Unii Europejskiej – 24 385 402,48 zł, dofinansowanie z Budżetu Państwa – 2 868 870,28 zł oraz z dotacji celowej budżetu Górnośląsko Zagłębiowskiej Metropolii w ramach Funduszu Odporności – 300 000 zł. Wkład własny Gminy Bytom to – 6 365 428,86 zł. Wartość całego projektu wyniosła niespełna 34 mln zł.
Zabytkowe osiedle Kolonia Zgorzelec przeszło niezwykłą metamorfozę. Zachowano historyczny charakter miejsca, przy jednoczesnym dostosowaniu do współczesnych potrzeb mieszkańców. Kolonia Zgorzelec stała się bardziej przyjazna mieszkańcom, a także atrakcyjna turystycznie.
Rewitalizacja Kolonii Zgorzelec to nie tylko odnowienie zabytkowych kamienic, ale również stworzenie przestrzeni, która łączy przeszłość z teraźniejszością. Przykład Kolonii Zgorzelec pokazuje, jak ważne jest połączenie ochrony dziedzictwa z nowoczesnym podejściem do rozwoju miast. Renowacja tego typu osiedli ma potencjał, by stać się wzorem dla innych projektów rewitalizacyjnych, które łączą przeszłość z przyszłością.













Oprac.: K. Zięba