Muzeum Twierdzy Toruń Odział Muzeum Okręgowego w Toruniu

Zespół Koszar Bramy Chełmińskiej wzniesiono w latach 1886–1888, w miejscu częściowo zniwelowanego bastionu IV dawnej Twierdzy Toruń. Założony na planie rozwartej podkowy, ceglany blok koszarowy o łącznej długości 113 m składa się z trzech skrzydeł, z których środkowe jest najkrótsze, boczne zaś odchylono w kierunku niewielkiego dziedzińca.
Integralną częścią budynku koszarowego jest umieszczone w jego prawej części laboratorium amunicyjne z podręcznym magazynem prochu. Na wale przykrywającym strop wzniesiono dwa schrony pogotowia (rozebrane po 1920 r. – zachowany relikt I kondygnacji schronu prawego), skomunikowane z koszarami klatkami schodowymi. Koszary przykryto betonową płytą detonacyjną wylaną na poduszce piaskowej o grubości 1 m. Ściany obwodowe obiektu wniesiono w konstrukcji trójwarstwowej: dwie ściany ceglane rozdzielone metrowej grubości warstwą piasku.

Właściwe prace remontowe poprzedzono rozpoznaniem konserwatorskim oraz kwerendą archiwalną (częściowo zachowana dokumentacja projektowa z 1886 r. – GStAPK Berlin Dahlem), na podstawie których opracowano Program Prac Konserwatorskich.
Podczas prac remontowo-adaptacyjnych wykonano m. in. następujące działania:
1. Zlikwidowano wtórne podziały wewnątrz pomieszczeń oraz przywrócono pierwotny poziom drewnianej podłogi w komorach mieszkalnych koszar.
2. Wykonano kompleksową naprawę elewacji włącznie z odtworzeniem zniszczonych lub usuniętych elementów murowanych i armatury odwodnienia sklepień. Zachowano dolną część oryginalnej balustrady nad koszarami.
3. Na podstawie dostępnych materiałów archiwalnych odbudowano oba wałowe schrony pogotowia, zachowując pierwotne wymiary zewnętrzne, nasypy i pokrycie elewacji, włącznie z zachowaniem wątku cegieł lica. Wnętrza nowych kubatur zaadaptowano na potrzeby Muzeum (sala konferencyjna, kawiarnia, przestrzeń magazynowa).
4. Odtworzono ciągi komunikacyjne schronów pogotowia, z zachowaniem oryginalnych schodów składających się z 25 granitowych stopni, odkrytych podczas prac budowlanych.
5. Dawne komory mieszkalno-magazynowe zespołu koszarowego przystosowano do pełnienia funkcji sal ekspozycyjnych. Zachowano wszelkie drobne elementy pierwotnego wyposażenia, takie jak: zawiesia zasłon pancernych, bloczki linowe, haki do mocowania ekwipunku, kanały odwadniające itp. Konserwacji poddano wiatrołap w sieni oraz 12 szt. nadświetli ścian działowych, które oczyszczono z wtórnych malatur i ponownie oszklono.
6. Przeprowadzono remont konserwatorski z odtworzeniem wyposażenia trzech pieców do podgrzewania posiłków zabudowanych w komorach mieszkalnych.
7. Stolarkę okienną i drzwiową spełniającą wymagania Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 września 2014 r., wykonano na podstawie zachowanych elementów oryginalnych. Odtworzono również drewniane parapety wraz z zasobnikami do odbioru skroplin.
8. Na podstawie zachowanej dokumentacji projektowej przywrócono układ otworów okiennych laboratorium.
9. W trzech otworach okiennych elewacji pozostawiono drzwi pancerne zamontowane podczas II wojny światowej (1 sztuka dwudzielnych drzwi typu 434P01 oraz 2 sztuki drzwi typu 446P01 – jedyne tego typu pancerze zachowane w Toruniu).
10. Przywrócono pierwotny system izolacji ścian obwodowych koszar wraz z układem odwadniania międzyściennej poduszki piaskowej (korekta do projektu budowlanego, poprzedzona ekspertyzą rzeczoznawcy MKiDN).
11. Na podstawie dokumentacji z 1888 r. odtworzono nasyp przykrywający obiekt wraz z ziemnymi działobitniami, poprzecznicami i drogą wałową.

Po remoncie konserwatorskim i adaptacji na cale muzealne, w obiekcie uruchomiono wystawę stałą Muzeum Twierdzy Toruń.